Θεωριανός Λυσίας

(12ος αι.). Φιλόσοφος. Στα χρόνια του αυτοκράτορα Μανουήλ Α’ Κομνηνού (1143-80), ο Θ. ήταν επικεφαλής των Βυζαντινών που διαπραγματεύθηκαν στην Αρμενία την ένωση της Αρμενικής και της Ορθόδοξης Εκκλησίας. Στη διάρκειά τους, ο Θ. υποστήριξε με τέτοια πειθώ τα δόγματα της ορθοδοξίας μπροστά στον καθολικό των Αρμενίων Νερσή Δ’ ώστε ο τελευταίος τον παρακάλεσε να αναπτύξει τα ίδια επιχειρήματα και σε σύνοδο των Αρμενίων επισκόπων. Έτσι, ο Θ. ξαναπήγε, το 1172, στην Αρμενία και πήρε μέρος στη σύνοδο των Αρμενίων επισκόπων εκείνης της χρονιάς, η οποία όμως, εξαιτίας της αρνητικής τακτικής μερικών επισκόπων, διαλύθηκε. Επέστρεψε τότε άπρακτος στην Κωνσταντινούπολη και συνέταξε για την ενημέρωση του αυτοκράτορα Μανουήλ δύο εκθέσεις, στις οποίες αναφερόταν διεξοδικά στις δύο αποστολές του στην Αρμενία.